XXI საუკუნის მთავარი სამეცნიერო გარღვევა სიცოცხლის შემსწავლელ მეცნიერებებში

ავტორი: ლუკა სანიკიძე
საკვანძო სიტყვები: არამაკოდირებელი რნმ-ები, გენომის რედაქტირება
ანოტაცია:

CRISPR-Cas სისტემა წარმოადგენს პროკარიოტული ორგანიზმების მოლეკულური მეხსიერების სისტემას, რომელიც განკუთვნილია ამ ორგანიზმების ვირუსებისა და უცხო გენეტიკური ელემენტებისაგან დაცვისათვის. CRISPR-Cas სისტემა თავის ფუნქციონირებას არამაკოდირებელი რნმ-ებისა და საიტსპეციფიკური რნმ დამოკიდებული ენდონუკლეაზების საშუალებით ახორციელებს. სისტემა შედგება უშალოდ CRISPR-ლოკუსისაგან, Cas გენებისა და Cas ცილებისაგან. მოქმედების მექანიზმში შესაძლებელია გამოვყოთ სამი ეტაპი: 1) პროკარიოტის უჯრედში შეჭრილი ვირუსიდან დნმ-ის მცირე უბნის შეძენა (18-30 ნუკლეოტიდამდე) და ჩაშენება პროკარიოტის გენომში. 2) შეძენილი დნმ-ის ფრაგმენტის ექსპრესია. 3) ექსპრესირებული ელემენტების_არამაკოდირებელი რნმ-ებისა და საიტსპეციფიკური რნმ დამოკიდებული ენდონუკლეაზების საშუალებით შემოჭრილი ვირუსული დნმ-ის ინტერფერენცია. პროკარიოტებში აღმოჩენილი ეს მოლეკულური სისტემა, გარდა თავისი ევოლუციური მნიშვნელობისა და მისი გამოყენებისა უშუალოდ მიკრობიოლოგიასა თუ მოლეკულურ ბიოლოგიაში, წარმოუდგენლად ეფექტური აღმოჩნდა თანამედროვე კვლვებისათვის, ასევე ბიოტექნოლოგიასა და სხვადასხვა გენეტიკური დაავადებების თერაპიისათვის.